Eläkkeheläine Kirsti Saijets eläy yksinäh syrjähizes Angelin kyläs Inarin kunnas. Häi ei vois eliä omas kois ilmai kyläruadoniekkua.
– Häi on tärgei abuniekku. Talvel minä kylmäzin halgosaruan da koin välil, sendäh gu minul menöy ylen äijy aigua sinne hil’l’akkazin astujes.
Saamelazien kodirandualovehel vahnat rahvas tahtotah eliä kois mahton mugah hätkem. Kyläruadoniekan ruavonnu on andua mahtuo sih avvuttamal heidy jogapäiväzes elokses.
Armas Lantto on kyläruadoniekannu Inarin kunnas da häi kävyy joga nedälii avvuttamah sežo Saijetsua. Häi ylen suvaiččou omassah ruaduo da nägöy sit äijän hyviä.
– Saamelazienke piäzet pagizemah, da on ruaduo. Voit paista-tarattua da vie tuttavan ristikanzanke. On hyvä, gu hyö voijah eliä omas kois hätkembän, sanou Lantto.
Lantto da Saijets mollembat pietäh tärgienny sežo sidä, gu kyläruadoniekku pagizou saamekse.
Uuzii kyläruadoniekkoi ruvetah opastamah
Kyläruadoniekat ollah Saamenmuan ainavoluaduzet abuniekat, sanou Lapin hyvinvoindualovehen saamenkielizien da kul’tuuran mugahizien palveluloin palvelupiälikkö Mirja Laiti.
– Neče on moine ruadoniekku, kudai ruadau saamelazen kul’tuuran pohjal. Myö iče olemmo luadinuh ruadokuvan. Se on saamelasalovehen oma ainavoluaduine ruadotaba.
Utsjoven kunnas nygöi ruadau kaksi kyläruadoniekkua da Inaris kolme. Enontekiöl da Vuotsos on aburuadoniekkua.
Tarkoituksennu on opastua ližiä kyläruadoniekkua jogahizeh saamelasalovehen kundah. Opastus zaveditah tulien vuvven puolel Saamelasalovehen opastuskeskukses, da nenga sit voijah tugie kyläruadoniekoin ruavon jatkundua saamelasalovehel. Opastus on planiiruittu yhtes Lapin hyvinvoindualovehen sego ozuskundu Sompion Tähten kel.
– Kyläruadoniekku on tärgevin da enzimäine ruadai, kudai pidäy ristikanzale sit, konzu omat väit vähetäh da häi vahnenou täl saamelasalovehel, sanou Mirja Laiti.
Kyläruadoniekal levei ruadokuva da -aloveh
Kyläruadoniekan ruadokuva da -aloveh ollah leviet. Jygiembii dieloloi Armas Lanton mugah ongi kulgie pitkii välimatkoi, enne kaikkie pahal siäl.
– Talvel tänne toiči kualat lumes, konzu dorogua ei ole adrattu, sanou Lantto.
Kirsti Saijets äijäl vuottau kyläruadoniekan tulendua, da nečis roih hyviä mieldy sežo kyläruadoniekale. Kyläruadoniekku paiči muudu suomiu lumet, kandau hallot, lämmittäy kylyn, syöttäy pihalinduzet, taluu ristikanzua kävelyksel da ruadau konzu midä muudugi.
Jygielöin ruadoloin rinnal tärgiembii dieloloi on kehtavo avvuttua da ruadua vahnoin ristikanzoin kel, nenga sanou Mirja Laiti.