Heijjá-Ánne, Anni Äärelä lea 86-jahkásaš ja son ássá okto Riebanjogas. Báiki lea badjelaš čieža miilla duohken Anáris, mii lea lagamus čoahkkebáiki gos leat bálvalusat. Dearvvasvuođaguovddážii Avvilii lea badjel čuohte kilomehtera.
Riebanjogas eai leat eará ássit go Heijjá-Ánne. Su beana bázii biilla vuollai, muhto skihpárin sus leat ain bohccot. Daid son ii ráske guođđit.
– Bohccot báhcet dása ja ii mus gal gola Anáris áigi. Gal mun ferten ruovttus orrut nu guhkká go nagodan, Heijjá-Ánne lohká.
Gođđinsákkit nu skillet seammás go Heijjá-Ánne muitaladdá ruovttudoaimmaidis birra. Bohccuid son láve biebmat guktii beaivái, juohke iđit ja fas go eahket joavdá.
Äärelä lea orodan okto jo moadde jagi. Son ligge ieš viesu ja fuolaha báikki bargguin.
– Dás lea hui suohtas, itgo oainne mun lean njáskan buot birrasis vuoi lean dego duoddaris. In mun golat beahcevuovddis áiggi, mun liikon alla báikkis. Ii mihkkege heđiid dás leat leamašan, Heijjá-Ánne dadjá.
Äärelä lea bisson movttegin ja virkojin dainna go sus leat ollu doaimmat ruovttus. Son liiko duddjot goikkehiid, fáhcaid, ullosuohkuid ja feara maid. Dál son lea goarrumin áhkkubasas gávtti.
Muhto mo birge ahkeolmmoš okto ruovttus?
– Liegga viesus birge juohke okta, vástida Heijjá-Ánne ja boagusta.
Ieš son dadjá, ahte ii vuolgge gollaminge Riebanjogas ja áigu orrut ruovttustis nu guhká go su bággejit vuolgit.
– Danhan oaidná nu guhkká go birge, inhan mun dan dieđe. Sáhtán birget vaikko čuohte jahkásažžan.
Bálvalandáluid čavga áigetávvalat eai geasut sápmelaš boares olbmuid
Sámis lea oalle dábálaš ahte boares olbmot eai hálit vuolgit ruovttusteaset, nanne SámiSoster-searvvi doaibmabagadalli Merja Pieski.
– Giiba háliidivččii ruovttus vuolgit jus ii leat bággu.
Jagi 2022 statistihkaid mielde Anára guovllus ásse okto vádjit 650 badjel 65-jahkásačča. Ahkeolbmuid ruovttusássama dorjot gieldda beales earret eará gilibargit ja ruovttudivššárat.
– Máŋgii dat ruovttubiras lea oahpis ja doppe lea oadjebas dovdu. Doppe leat hárjánan doaibmat dainna iežas vugiin; gohkket dalle go lea dárbu, viežžalit áiddis vehá bierggu, fitnat sahámin, viežžat muoraid, dola boaldit ja dien diekkár doaimmaid, Pieski muitala.
SámiSoster-searvvis leat fuomášan, ahte mađe guhkit olbmot birgejit ruovttus, dađe buoret dat lea sidjiide. Oahpes biras bajásdoallá doaibmanávccaid.
Pieski árvala, ahte Sámi eallilan olbmot eai leat hárjánan menddo joavdelastit eaige čuovvut čavga áigetávvala.
– Eallin bálvalandálus lea várra eanet ráddjejuvvon. Dasto doppe láve leat áigetávval ja dihto áiggit mat mearridit doaimmaid. Vealttakeahttá daidda ii beasa seamma láhkai ieš váikkuhit.
Pieski muittuha, ahte buohkain lea iešmearridanvuoigatvuohta dasa, mainna vugiin sii háliidit loahppaeallimeaset eallit.