Ainge bealli mannan čavčča sámediggeválggaid evttohasain áigu searvat ođđa válggaide. Dát boahtá ovdan Yle Sámi gažadeamis. Yle Sápmi jearai buot jagi 2023 válggaid evttohasain, ahte áigotgo sii searvat ođđa sámediggeválggaide, mat galget lágiduvvot ovdal geassemánu loahpa.
Sámediggi gártá dál lágidišgoahtit ođđa válggaid hohppos áigetávvaliin alimus hálddahusrievtti mearrádusa geažil. AHR celkkii ovdal beassážiid, ahte jagi 2023 sámediggeválggaid galgá lágidit ođđasit.
AHR mearrádusa mielde čavčča sámediggeválggat eai leat doaimmahuvvon lágalaččat, dasgo válgalogahallama olggobeallái leat guđđojuvvon 65 olbmo, geaid livččii galgan AHR mearrádusaid vuođul dohko merket.
Guovttis mannan čavčča evttohasain eaba áiggo searvat válgii
Mannan čavčča sámediggeválggaide serve oktiibuot 34 evttohasa. Gažadeami mielde sis oktiibuot 17 áigot searvat ođđa válggaide.
Ođđasit evttohassan áigot álgit Kari Toivo Lukkari, Anu Avaskari, Asko Länsman, Aslak Pekkala, Pirita Näkkäläjärvi, Markku Porsanger, Leo Aikio, Leena Niittyvuopio-Jämsä, Tuomas Aslak Juuso, Armi Palonoja, Janne Hirvasvuopio, Marko Katajamaa, Pigga Keskitalo, Inka Musta, Marjaana Aikio, Tauno Ljetoff ja Anni Koivisto. Sis dušše Markku Porsanger ii beassan mannan čavčča válggain sisa, earát leat dálá Sámedikki áirasat dahje várreáirasat.
Čiežas eai vel máhte sihkkarit dadjat, ahte áigotgo álgit evttohassan válggaide vai eai. Evttohasvuođain guovttádastet Pentti Pieski, Mari Gauriloff, Anni-Sofia Niittyvuopio, Veijo Niittyvuopio, Juha Petteri Alakorva, Matti Aikio ja Maarit Kiprianoff. Alakorva lea dálá Sámedikkis fástalahttun, Pieski ja Aikio fas leaba várrelahtut.
Jagi 2023 sámediggeválggaid evttohasain dušše Sámmol Lukkari ja Margareetta Suoninen dadjaba čielgasit, ahte eaba áiggo searvat ođđa válggaide. Lukkari ja Suoninen eaba válljejuvvon Sámediggái mannan čavčča válggain. Kari Guttorm fas ii háliidan kommenteret ášši mange láhkai.
Gažadeapmái guđđe vástitkeahttá mearreáigái dálá áirasat Anne Nuorgam, Nilla Tapiola, Ulla-Maarit Magga, Karen-Anni Hetta, Veikko Feodoroff, várreáirras Niko-Mihkal Valkeapää ja Tinja Semenoff, guhte ii válljejuvvon čavčča válggain Sámediggái.
Dálá áirasat: mandáhta geatnegahttá searvat válggaide
Dálá sámediggeáirasiin máŋgasat háliidit searvat ođđa válggaide danin, go leat jo mannan čavčča válggain ožžon mandáhta sámeálbmogis.
Vuosttas baji sámediggeáirras Leena Niittyvuopio-Jämsä dadjá, ahte su hállu váikkuhit sámeáššiide ii leat jávkan.
– Áiggon áŋgiruššat dál ja boahtteáiggis sápmelaččaid beales, dadjá Niittyvuopio-Jämsä.
Gávpotsápmelaš Janne Hirvasvuopio dovdá iežas geatnegahtton searvat ođđa válggaide.
– Háliidan ain beassat joatkit barggu arvedávge- ja gávpotsámiid buorrin. Iige sámeguovllu hástalusaidge oaččo vajáldahttit, dadjá Hirvasvuopio
Anni Koivisto oaivvilda, ahte ođđa válggat ođasmahttet čavčča 2023 válgga. Son lea dalle lohpidan olbmuide bargat válgabaji 2024–2027 sámiid buorrin.
– In hálit beahttit daid olbmuid, geat leat luohttán munnje jiena ja dan bokte ovddasvástádusa bargat nu bures go máhtán ja sáhtán ovddidan dihte min álbmoga vuoigatvuođaid juohke politihka dásis, dadjá Koivisto.
Áirras ja stivralahtu Tauno Ljetoff dovdá, ahte sápmelaččaide guoski áššiid eai ovddit eará go sámit ieža ja danin son vuolgá evttohassan.
Vuosttas baji áirras Inka Musta fas dadjá, ahte su oasil ášši ii leat moge rievdan.
– Háliidan ain joatkit garra barggu sámiid rivttiid ovdii. AHR maŋemuš mearrádusat leat dušše nannen dáhtu joatkit barggu Sámedikkis, dadjá Musta.
AHR mearrádus juohká oaiviliid
Gažadeamis boahtá ovdan, ahte máŋgasat leat behtton dasa go sámediggeválggat dál lágiduvvojit ođđasit.
Stivralahtu Asko Länsman mielas AHR mearrádus válggaid ođđasit lágideamis lea duođaštus das, ahte Suoma stáhta ii gudnejahte sámiid iešmearrideami.
– Áidna vuohki čoavdit dili lea ođasmahttit sámediggelága nu jođánit go vejolaš. Dainna sápmelaččaid duolbmamiin Suopma ii leat olmmošvuoigatvuohtariika, guhkkin eret, oaivvilda Länsman.
Pentti Pieski fas oaidná, ahte válggaid gomiheapmi lei duođalaš mearrádus sámiid iešmearrideami ektui.
– Nuppe dáfus mearrádus lea áddemis go mis lea ain dat boarásmuvvan sámediggeláhka, mii dahká vejolažžan beassat Sámedikki jienastanlohkui maiddái daidda, geat eai leat sápmelaččat, dadjá Pieski.
Guhkesáigásaš sámediggeáirras Anu Avaskari oaivvilda, ahte lágaid ferte čuovvut.
– Iešmearrideapmi ii sáhte vuođđuduvvat dasa, ahte oassi sápmelaččain olgguštuvvo ja sin atnet suopmelažžan, dadjá Avaskari.
Áirras Kari Toivo Lukkari mielas ođđa válggat divvot eahpečielggasvuođaid, mat dálá dilis leat.
Ođđa válggat geassemánus
AHR mearrádusa geažil Sámediggi lea dál bidjan johtui proseassa ođđa válggaid ordnemis ja válgadoaimmahagas leat juo bargit sajis.
Sámedikki dievasčoahkkin áigu boahtte vahku čoahkkimisttis nammadit jagi 2023 válggaid doaimmahan válgalávdegotti fas ođđa válggaide seamma doibmii.
Sámedikki ságadoalli Pirita Näkkäläjärvi gal ávžžuha sápmelaččaid jienastit ođđa válggain.
– Lea hui dehálaš, ahte juohke sápmelaš jienasta ja fuolaha, ahte buot su lagašolbmot maid jienastit, daningo mii galgat ovttas suodjalit min sámi demokratiija sisabahkkemiid vuostá, dadjá Näkkäläjärvi.
Divvojuvvon 10.4.2024 diibmu 13:32: Divvojuvvon válgalogahallama olggobeallái guđđojuvvon olbmuid mearri. Árat alimus hálddahusriekti muitalii, ahte sáhka lei 72 olbmos. AHR nannii 10.4.2024, ahte dieđáhusaide lei báhcán čállinmeattáhus ja rivttes lohku lea 65.